چک لیست کنترل کیفیت آهن آلات هنگام تحویل: راهنمای کامل بازرسی فنی و جدول استانداردها

راهنمای کامل و چک لیست فنی کنترل کیفیت آهن آلات هنگام تحویل. شامل بازرسی ابعادی، گواهی‌نامه‌ها و جدول استانداردهای میلگرد، تیرآهن و ورق. ویژه مهندسین ناظر.

اهمیت کنترل کیفیت آهن آلات: چرا بازرسی در محل تحویل حیاتی است؟

در بازار رقابتی و پیچیده فولاد، تضمین اصالت و کیفیت مقاطع فولادی خریداری‌شده، یک اصل بنیادین برای موفقیت هر پروژه‌ای است. تحویل گرفتن بار بدون بازرسی دقیق، می‌تواند منجر به خسارات مالی جبران‌ناپذیر، تأخیر در برنامه زمان‌بندی و از همه مهم‌تر، به خطر افتادن ایمنی سازه شود. به عنوان مشاور فنی شما در شرکت «فولاد سبز خاورمیانه»، وظیفه خود می‌دانم تا با ارائه یک راهنمای جامع و فنی، شما را در فرآیند کنترل کیفیت آهن آلات هنگام تحویل یاری کنم. این چک‌لیست به شما کمک می‌کند تا با اطمینان کامل، محموله‌ای مطابق با استانداردهای فنی و مشخصات درخواستی خود را تأیید نمایید.

مرحله اول: بازرسی اسناد و مدارک – تطبیق سفارش با محموله

پیش از هرگونه بازرسی فیزیکی، کنترل مدارک و اسناد خرید اولین و مهم‌ترین گام است. عدم تطابق در این مرحله، می‌تواند نشانه مغایرت‌های جدی در کل محموله باشد.

• کنترل پیش‌فاکتور با فاکتور نهایی: تمام جزئیات از جمله نام محصول، ابعاد، گرید فولاد، کارخانه تولیدکننده، وزن و تعداد شاخه یا بندیل را به دقت مقایسه کنید.
• بررسی گواهی انطباق (Certificate of Analysis – CoA): این سند که به «برگه آنالیز» یا «سرتیفیکیت» معروف است، شناسنامه فنی محصول شماست. حتماً شماره ذوب (Heat Number) درج‌شده روی گواهی را با شماره حک‌شده روی پلاک بندیل یا خود مقاطع مطابقت دهید. این گواهی باید شامل اطلاعات دقیق زیر باشد:
  • ترکیبات شیمیایی (درصد کربن، منگنز، سیلیسیم و…)
  • خواص مکانیکی (تنش تسلیم، مقاومت کششی نهایی و ازدیاد طول نسبی)

  برای درک عمیق‌تر جزئیات این سند، مطالعه مقاله «راهنمای کامل برگه آنالیز میلگرد اصفهان» می‌تواند بسیار مفید باشد.

• کنترل بارنامه: مشخصات راننده، خودرو و وزن باسکول مبدأ باید با اطلاعات توافق‌شده مطابقت داشته باشد.

مرحله دوم: بازرسی چشمی (Visual Inspection) – شناسایی عیوب ظاهری

پس از تأیید اسناد، نوبت به بازرسی فیزیکی و چشمی محموله می‌رسد. بسیاری از مشکلات کیفی در همین مرحله قابل شناسایی هستند.

کنترل علائم اختصاری و مارکینگ کارخانه

هر تولیدکننده معتبر، محصول خود را با علائم اختصاری مشخصی حک می‌کند. این علائم شامل نام یا لوگوی کارخانه، روش تولید، سایز و گرید میلگرد یا نوع استاندارد تیرآهن است. عدم وجود این علائم یا ناخوانا بودن آن‌ها، یک زنگ خطر جدی برای اصالت کالاست. به عنوان مثال، برای اطمینان از اصالت تیرآهن ذوب آهن، باید به دنبال علامت اختصاری ESCO باشید. اطلاعات کامل در این زمینه در مقاله «راهنمای کامل تشخیص تیرآهن اصل ذوب آهن (ESCO)» به تفصیل شرح داده شده است.

بررسی زنگ‌زدگی و خوردگی

باید میان زنگ‌زدگی سطحی و خوردگی عمیق تفاوت قائل شد. وجود یک لایه نازک و یکنواخت زنگ‌زدگی (معمولاً به رنگ قرمز یا قهوه‌ای روشن) که با دست کشیدن پاک می‌شود، طبیعی بوده و حتی باعث افزایش چسبندگی بتن به میلگرد می‌شود. اما خوردگی عمیق و پوسته‌ای که باعث کاهش سطح مقطع فولاد شده است، به هیچ وجه قابل قبول نیست و نشان‌دهنده شرایط نگهداری نامناسب است.

شناسایی عیوب ساختاری

تمام شاخه‌ها و بندیل‌ها را از نظر عیوب زیر به دقت بررسی کنید:

• خمیدگی (Bending): هرگونه انحنای غیرمتعارف در طول شاخه.
• پیچیدگی (Twisting): چرخش مقطع حول محور طولی خود.
• ترک‌های سطحی یا عمقی (Cracks): وجود هرگونه ترک، به ویژه در تیرآهن و نبشی، نقص فنی جدی محسوب می‌شود.
• پوسته پوسته شدن (Lamination): جدا شدن لایه‌های سطحی در ورق‌ها یا مقاطع دیگر.

مرحله سوم: بازرسی ابعادی و وزنی – مطابقت با جداول استاندارد

این مرحله، دقیق‌ترین بخش کنترل کیفیت آهن آلات است و صحت آن تأثیر مستقیمی بر محاسبات سازه‌ای و هزینه‌های پروژه دارد.

کنترل ابعاد با ابزارهای دقیق

با استفاده از کولیس دیجیتال، ابعاد کلیدی مقاطع را به صورت تصادفی از چند شاخه مختلف اندازه‌گیری کنید. برای مثال:

• میلگرد: قطر اسمی (توجه داشته باشید که قطر مقطع آجدار کمی بیشتر از قطر اسمی است).
• تیرآهن: ارتفاع جان (h)، عرض بال (b) و ضخامت جان و بال (t).
• ورق: ضخامت در چند نقطه مختلف.

نتایج اندازه‌گیری شده باید با مقادیر استاندارد و رواداری (تلرانس) مجاز تعریف‌شده در جداول اشتال یا استانداردهای ملی (ISIRI) مطابقت داشته باشد.

کنترل وزن: باسکول و مقایسه با جدول وزنی

مهم‌ترین و قطعی‌ترین روش کنترل کیفیت، کنترل وزن است. وزن آهن آلات به طور مستقیم با چگالی و ابعاد آن در ارتباط است. هرگونه مغایرت وزنی (خارج از تلرانس مجاز) نشان‌دهنده عدم رعایت استاندارد در تولید است.

1. باسکول کردن: کامیون حامل بار باید در حضور نماینده شما روی یک باسکول استاندارد و کالیبره وزن شود. وزن خالص بار از تفاضل وزن کامیون پر و خالی به دست می‌آید.
2. مقایسه با وزن تئوریک: وزن خالص به دست آمده را با وزن تئوریک محاسبه‌شده بر اساس جداول استاندارد مقایسه کنید. برای مثال، وزن هر متر میلگرد سایز 16 طبق استاندارد، 1.58 کیلوگرم است.

برای آشنایی دقیق با تفاوت‌های وزنی میان استانداردهای مختلف، مطالعه مقاله «تحلیل جامع جدول وزن میلگرد: تفاوت استاندارد ISIRI 3132 ایران با DIN آلمان» توصیه می‌شود.

جدول رواداری (تلرانس) وزنی استاندارد برای مقاطع فولادی

هیچ محصولی با دقت ۱۰۰٪ تولید نمی‌شود. استانداردها برای این منظور، بازه‌های تلرانسی مشخصی را تعریف کرده‌اند. مغایرت وزنی تنها در این بازه‌ها قابل قبول است.

جمع‌بندی: کنترل کیفیت، سرمایه‌گذاری در ایمنی و اعتبار پروژه

انجام دقیق مراحل فوق، اگرچه ممکن است زمان‌بر به نظر برسد، اما یک سرمایه‌گذاری ضروری برای تضمین ایمنی، دوام و اعتبار پروژه شماست. خرید آهن آلات صرفاً یک معامله تجاری نیست، بلکه تعهدی به اصول مهندسی و مسئولیت‌پذیری است. ما در شرکت فولاد سبز خاورمیانه، با ارائه محصولات کاملاً استاندارد به همراه کلیه مدارک فنی و گواهی‌های معتبر، این اطمینان را به شما می‌دهیم که خریدی هوشمندانه و مطمئن را تجربه خواهید کرد. تیم فنی ما همواره آماده ارائه مشاوره تخصصی برای پروژه‌های شماست.

سوالات متداول

چگونه می‌توانم هنگام تحویل بار، از اصالت و مطابقت آن با سفارش خود مطمئن شوم؟

برای اطمینان کامل، باید سه مرحله بازرسی را انجام دهید. ابتدا، مدارک را کنترل کنید: پیش‌فاکتور را با فاکتور نهایی و بارنامه تطبیق دهید و مهم‌تر از همه، گواهی آنالیز (سرتیفیکیت) را بررسی کرده و شماره ذوب (Heat Number) آن را با شماره حک‌شده روی پلاک بندیل مطابقت دهید. سپس، بازرسی چشمی برای شناسایی علائم اختصاری کارخانه (مانند ESCO برای تیرآهن ذوب آهن) و هرگونه عیب ظاهری مانند خمیدگی یا ترک انجام دهید. در نهایت، کنترل ابعادی با کولیس و کنترل وزنی از طریق باسکول کردن محموله، اصالت و کیفیت کالا را قطعی می‌کند.

آیا وجود زنگ‌زدگی روی سطح میلگردها به معنی کیفیت پایین آن است؟

خیر، لزوماً اینطور نیست. باید بین زنگ‌زدگی سطحی و خوردگی عمیق تفاوت قائل شد. یک لایه نازک و یکنواخت زنگ‌زدگی که با دست کشیدن پاک می‌شود، کاملاً طبیعی بوده و حتی باعث افزایش چسبندگی میلگرد به بتن می‌شود. اما خوردگی عمیق، پوسته‌ای و لایه‌لایه که باعث کاهش محسوس سطح مقطع فولاد شده باشد، یک نقص جدی محسوب شده و نشان‌دهنده شرایط نگهداری نامناسب است و چنین محصولی قابل قبول نیست.

وزن میلگردهای تحویلی کمی با جدول وزنی استاندارد مغایرت دارد. آیا این محصول غیر استاندارد است؟

اختلاف وزن جزئی لزوماً به معنای غیر استاندارد بودن محصول نیست. استانداردها بازه‌ای تحت عنوان «رواداری» یا «تلرانس» وزنی را مجاز می‌دانند. به عنوان مثال، طبق استاندارد ISIRI 3132، برای کل محموله (بچ) میلگرد با قطر ۱۲ تا ۱۶ میلی‌متر، اختلاف وزن تا سقف ۳.۵± درصد مجاز و قابل قبول است. اگر وزن محموله شما در این بازه تلرانسی قرار دارد، محصول استاندارد محسوب می‌شود. مهم‌ترین کار، مقایسه وزن خالص باسکول شده با وزن تئوریک طبق جداول استاندارد و بررسی قرار گرفتن آن در محدوده تلرانس مجاز است.

مهم‌ترین و قطعی‌ترین روش برای کنترل کیفیت آهن آلات در محل پروژه چیست؟

مهم‌ترین و قطعی‌ترین روش، کنترل وزن محموله است. وزن به طور مستقیم با ابعاد و چگالی فولاد در ارتباط است و هرگونه مغایرت وزنی خارج از تلرانس مجاز، نشانه عدم رعایت استاندارد در تولید است. برای این کار، حتماً کامیون حامل بار را در حضور نماینده خود روی یک باسکول کالیبره و استاندارد وزن کنید و وزن خالص به دست آمده را با وزن تئوریک (که از جداول اشتال یا استاندارد ملی محاسبه می‌شود) مقایسه نمایید.