رونق شکننده بازار فولاد در سایه کمبود انرژی و نوسانات اقتصادی
مقدمه
صنعت فولاد، به‌عنوان یکی از ستون‌های اقتصاد صنعتی کشور، با چالش‌های متعددی از جمله نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های انرژی و مشکلات در عرضه و تقاضا مواجه شده است. با ورود به دومین هفته زمستان 1403، کاهش عرضه به دلیل کمبود گاز و برق، همراه با افزایش انتظارات تورمی، بازار محصولات فولادی و آهن‌آلات را به سمت روندی پرچالش سوق داده است. در این شرایط، رشد قیمت‌ها، کاهش تولید و عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، فعالان این بازار را در وضعیت بی‌ثباتی و نگرانی قرار داده است. در ادامه، ضمن تحلیل روندهای اخیر، به تأثیر محدودیت‌های انرژی و پیامدهای اقتصادی آن در بازار فولاد می‌پردازیم.
محدودیت‌های انرژی؛ معضل همیشگی صنایع مادر
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که بازار فولاد ایران با آن مواجه است، کمبود گاز و برق در فصول سرد و گرم سال است. براساس گزارشی که وزیر صنعت، معدن و تجارت ارائه کرده، در شش‌ماهه نخست سال جاری، برق تحویلی به صنایع مادر از جمله فولاد، 40 درصد کاهش یافته است. این کاهش، موجب شده تا زمان ازدست‌رفته تولید از 14 درصد در سال گذشته به 22 درصد برسد. همچنین، عدم‌النفع ناشی از تولید ازدست‌رفته صنایع عمده کشور تنها در تابستان سال جاری بیش از 173.5 همت برآورد شده است. این محدودیت‌ها مستقیماً بر حجم تولید محصولات فولادی و قیمت نهایی آن تأثیرگذار بوده و بازار را با کمبود مواجه کرده است.
رونق در رینگ فیزیکی؛ تلاش برای جبران کاهش تولید
محدودیت‌های انرژی و کاهش تولید، فعالان بازار را بر آن داشته تا برای حفظ نقدینگی خود، به سمت معاملات رینگ فیزیکی بورس کالا حرکت کنند. طی دو هفته گذشته، عرضه محصولات فولادی مانند آهن اسفنجی و میلگرد در تالار صنعتی و معدنی با افزایش تقاضا همراه بوده است. این در حالی است که میزان عرضه همچنان پایین‌تر از سطح تقاضا گزارش شده است. به‌عنوان مثال، در دومین هفته دی‌ماه، حجم معاملات شمش فولادی به 94 درصد از کل عرضه رسید که رشدی 13 درصدی نسبت‌به هفته اول دی‌ماه را نشان می‌دهد.
شمش فولادی؛ رشد تدریجی قیمت‌ها
بررسی معاملات شمش فولادی نشان می‌دهد که میانگین قیمت موزون این محصول به 25 هزار و 331 تومان به‌ازای هر کیلوگرم رسیده است که رشدی 2.8 درصدی نسبت‌به هفته گذشته را ثبت کرده است. این افزایش قیمت در شرایطی رخ داده که حجم عرضه شمش طی هفته موردبررسی، 10 درصد کاهش یافته است. این مسئله نشان می‌دهد که کمبود عرضه، همچنان محرک اصلی افزایش قیمت‌ها در بازار فولاد است. از سوی دیگر، قیمت پایه شمش نیز در بازه 23 هزار و 200 تا 24 هزار و 816 تومان تعیین شده که میانگین قیمت پایه آن نسبت‌به هفته گذشته 1.2 درصد افزایش داشته است.
میلگرد در بازار آزاد؛ بحران تقاضا و افزایش قیمت
میلگرد، به‌عنوان یکی از پرکاربردترین محصولات فولادی، این روزها با بحران تقاضا و افزایش قیمت روبه‌رو است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با احتساب هزینه‌های حمل، مالیات و سایر ارکان بورس، قیمت میلگرد به کف 30 هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم رسیده است. این در حالی است که میلگرد در بازار آزاد با قیمت 31 هزار تومان عرضه می‌شود. بااین‌حال، رکود در بخش ساخت‌وساز، تقاضای این محصول را به‌شدت کاهش داده است و پیش‌بینی می‌شود که رینگ فیزیکی مقاطع طویل در هفته‌های آتی با کاهش بیشتری مواجه شود.
رکورد معاملات میلگرد در بورس کالا
با وجود رکود در بازار آزاد، معاملات میلگرد در رینگ فیزیکی بورس کالا همچنان فعال است. در روز چهارشنبه 12 دی‌ماه، 43 هزار و 274 تن میلگرد با میانگین قیمت 29 هزار و 318 تومان موردمعامله قرار گرفت. این میزان معاملات، با وجود تقاضای 95 هزار و 257 تنی، نشان می‌دهد که تنها نیمی از تقاضا تأمین شده است. این عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، به افزایش 3 درصدی قیمت میلگرد در هفته دوم دی‌ماه منجر شده است.
تأثیر انتظارات تورمی بر بازار فولاد
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر بازار فولاد، افزایش انتظارات تورمی است. رشد بی‌رویه نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، موجب شده تا خریداران برای حفظ سرمایه خود به سمت خریدهای اعتباری و سرمایه‌گذاری در بازار فولاد روی بیاورند. این رفتار، به‌ویژه در شرایطی که تولید و عرضه با محدودیت مواجه است، به افزایش تقاضای کاذب و در نتیجه رشد قیمت‌ها منجر شده است.
کمبود گاز؛ مانعی برای تولید پایدار
علاوه بر محدودیت برق، کمبود گاز نیز به یکی از موانع اصلی تولید پایدار در صنعت فولاد تبدیل شده است. این کمبود، به‌ویژه در ماه‌های سرد سال، موجب کاهش ظرفیت تولید کارخانه‌ها و افزایش هزینه‌های تولید شده است. در چنین شرایطی، نه‌تنها قیمت محصولات افزایش می‌یابد، بلکه زمان تحویل سفارش‌ها نیز طولانی‌تر می‌شود که این موضوع بر اعتماد مشتریان و مصرف‌کنندگان تأثیر منفی دارد.
افزایش شفافیت؛ راه‌حلی برای ثبات بازار
یکی از راهکارهای اساسی برای کاهش تنش‌ها و ایجاد تعادل در بازار فولاد، افزایش شفافیت در فرآیند عرضه و تقاضا است. ایجاد سامانه‌های جامع برای نظارت بر تولید، توزیع و معاملات، می‌تواند به کاهش سوءاستفاده‌ها و افزایش اعتماد میان فعالان بازار منجر شود. علاوه بر این، اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری و تعیین نرخ‌های منطقی بر اساس شرایط بازار، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
پیشنهادات برای بهبود وضعیت بازار فولاد
- اصلاح زیرساخت‌های انرژی: تأمین پایدار برق و گاز برای صنایع مادر از جمله فولاد، باید در اولویت برنامه‌های دولت قرار گیرد.
- حمایت از تولید داخلی: ارائه تسهیلات مالی به تولیدکنندگان برای جبران هزینه‌های تولید و کاهش وابستگی به واردات مواد اولیه.
- مدیریت صادرات: نظارت دقیق‌تر بر صادرات محصولات فولادی و جلوگیری از خروج غیرقانونی یا مازاد محصولات به خارج از کشور.
- افزایش تعامل با بخش خصوصی: همکاری نزدیک‌تر دولت با فعالان بخش خصوصی برای ایجاد سیاست‌های مشترک و عملیاتی.
- ترویج استفاده بهینه از فولاد: ارائه آموزش‌ها و مشوق‌های مالی برای بهینه‌سازی مصرف فولاد در صنایع مختلف.
نتیجه‌گیری
بازار فولاد ایران در شرایط فعلی، نیازمند اصلاحات جدی در بخش‌های تولید، توزیع و سیاست‌گذاری است. محدودیت‌های انرژی، افزایش انتظارات تورمی و عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، از جمله عواملی هستند که این بازار را به سمت بی‌ثباتی سوق داده‌اند. بااین‌حال، از طریق افزایش شفافیت، بهبود زیرساخت‌های انرژی و حمایت از تولید داخلی، می‌توان به بازاری پایدارتر و منظم‌تر دست یافت. تنها با اتخاذ سیاست‌های اصولی و همکاری میان دولت و فعالان بازار، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت فولاد متصور بود.
