بسته ویژه وزارت صمت برای جبران خسارت کمبود انرژی؛ امید یا وعده‌ای دیگر؟
مقدمه
صنعت فولاد و سایر صنایع مادر ایران، همواره به‌عنوان موتور محرک اقتصاد کشور شناخته می‌شوند. اما در سال‌های اخیر، مشکلات ساختاری همچون کمبود انرژی، قوانین ناکارآمد و عدم هماهنگی بین سازمان‌ها، تولیدکنندگان را در شرایط سختی قرار داده است. در سالی که به «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری شده، وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) تلاش کرده با ارائه بسته حمایتی، بخشی از خسارت‌های ناشی از کمبود انرژی را جبران کند. در این گزارش، به بررسی این بسته، چالش‌های عملیاتی آن و نگاه فعالان حوزه تولید به این طرح می‌پردازیم.
کاهش ۴۰ درصدی برق صنایع؛ ضربه‌ای مهلک به تولید
براساس گزارشی که سیدمحمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت به دولت ارائه کرده، برق تحویلی به صنایع در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳، ۴۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. این کاهش شدید، موجب شده زمان ازدست‌رفته تولید از ۱۴ درصد به ۲۲ درصد افزایش یابد. در نتیجه، تولیدکنندگان فولاد، پتروشیمی و سیمان به‌شدت از این مسئله آسیب دیده‌اند. تنها در تابستان سال جاری، عدم‌النفع ناشی از این محدودیت‌ها، رقمی بالغ بر ۱۷۳.۵ هزار میلیارد تومان (همت) برآورد شده است.
ابعاد بسته حمایتی وزارت صمت؛ تسهیلات مالی و تعویق پرداخت‌ها
این بسته حمایتی شامل اقدامات زیر است:
- تسهیلات در پرداخت حق بیمه و مالیات‌های سررسید شده.
- استمهال اقساط وام‌ها و تسهیلات بانکی.
- اعطای وام‌های کم‌بهره برای جبران خسارت تولیدکنندگان.
با وجود این تدابیر، بسیاری از تولیدکنندگان فولادی به تحقق وعده‌های این بسته بدبین هستند.
دیدگاه تولیدکنندگان؛ وعده‌هایی که عملی نمی‌شوند؟
مجید سعیدیان، مدیرعامل شرکت فولاد خرمدشت تاکستان، معتقد است که بسته‌های حمایتی، بیشتر جنبه شعاری دارند تا اجرایی. وی عنوان می‌کند:
«در عمل، سازمان‌های مختلف هیچ همکاری با تولیدکنندگان ندارند. تجربه‌های گذشته نشان داده که حتی اگر بسته‌های حمایتی طراحی شود، مسئولان گامی برای اجرای واقعی آن برنمی‌دارند.»
این بدبینی از ناهماهنگی بین سازمان‌ها نشأت می‌گیرد. به گفته سعیدیان، حتی ستادهای قانونی مانند ستاد تسهیل یا ستاد رفع موانع تولید که وظیفه حمایت از تولیدکنندگان را دارند، اغلب در عمل بی‌اثر هستند.
چرا موانع ایجاد می‌کنیم که بخواهیم آن‌ها را رفع کنیم؟
یکی از نکات جالب‌توجه در سخنان سعیدیان، انتقاد به فلسفه وجودی ستادهای حمایتی است. وی می‌گوید:
«چرا ستاد رفع موانع تولید داریم؟ مگر قرار است ابتدا موانعی برای تولید ایجاد کنیم و سپس برای رفع آن‌ها ستاد تشکیل دهیم؟»
این انتقاد، به‌وضوح نشان‌دهنده مشکلات ساختاری در سیاست‌گذاری و مدیریت حوزه تولید است.
از دست دادن فصل کاری؛ معضلی که تولید را متوقف می‌کند
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات واحدهای تولیدی فولاد، از دست دادن یک فصل کاری به دلیل کمبود انرژی است. به گفته سعیدیان:
«واحدهای فولادی حدود سه ماه از سال را به دلیل ناترازی انرژی از دست می‌دهند. این سه ماه دقیقاً سود سالانه واحد تولیدی است. درواقع، تولیدکننده عملاً بدون سود کار می‌کند.»
این وضعیت، بسیاری از تولیدکنندگان را به سمت ترک بازار یا کاهش تولید سوق داده است.
تأثیر کمبود انرژی بر صادرات فولاد ایران
کمبود انرژی، علاوه بر کاهش تولید، تأثیر مستقیمی بر صادرات فولاد ایران گذاشته است. بدقولی تولیدکنندگان در تأمین سفارش‌های مشتریان خارجی، موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی شده است. صادرات فولاد ایران در سال جاری با کاهش ۲۰ درصدی همراه بوده و در صورت تداوم شرایط فعلی، احتمال از دست رفتن بیشتر بازارهای خارجی وجود دارد.
ناترازی انرژی؛ چالش همه‌جانبه برای دولت
مشکل کمبود انرژی در ایران، محدود به صنعت فولاد نیست. تمامی بخش‌های اقتصادی با ناترازی برق و گاز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این سؤال مطرح است که دولت چگونه می‌خواهد این ناترازی‌ها را جبران کند؟ به گفته سعیدیان:
«دولت باید از محل کدام درآمد خود این مشکلات را حل کند؟ وقتی خود وزارت صمت با مشکلات مالی روبه‌رو است، چگونه می‌تواند سرمایه لازم برای بسته حمایتی را تأمین کند؟»
راهکارها برای عبور از بحران انرژی در صنعت فولاد
برای عبور از بحران کمبود انرژی و تأمین نیازهای تولیدکنندگان، اقداماتی از این دست ضروری به نظر می‌رسد:
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی: توسعه نیروگاه‌های اختصاصی برای صنایع بزرگ و افزایش تولید گاز و برق.
- افزایش شفافیت در سیاست‌گذاری: ارائه گزارش‌های دقیق از نحوه توزیع برق و گاز به صنایع.
- اصلاح ساختار مدیریتی: هماهنگی بین سازمان‌های مختلف برای جلوگیری از ناهماهنگی و کاهش بوروکراسی.
- حمایت واقعی از صادرات: ارائه مشوق‌های صادراتی و تضمین تأمین انرژی برای واحدهای صادرات‌محور.
- آموزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی: تشویق صنایع به استفاده از تکنولوژی‌های کم‌مصرف و کارآمد.
آیا بسته حمایتی وزارت صمت موفق خواهد بود؟
در نهایت، موفقیت بسته حمایتی وزارت صمت به عوامل زیر بستگی دارد:
- همراهی سازمان‌های مختلف: همکاری بانک‌ها، سازمان تأمین اجتماعی و وزارت نیرو با بسته حمایتی.
- تأمین منابع مالی پایدار: بدون تأمین منابع مالی، بسته حمایتی تنها روی کاغذ باقی خواهد ماند.
- پیگیری اجرای دقیق: وزارت صمت باید بر اجرای صحیح این بسته نظارت کند و تولیدکنندگان را از روند پیشرفت آن مطلع سازد.
نتیجه‌گیری
بسته حمایتی وزارت صمت، در ظاهر گامی مثبت برای حمایت از تولیدکنندگان است. اما تجربه‌های گذشته نشان داده که بسیاری از این طرح‌ها در عمل با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. در شرایطی که تولیدکنندگان فولاد با مشکلاتی همچون کمبود انرژی، کاهش صادرات و ناهماهنگی در سیاست‌گذاری دس
