آشفته‌بازار فولاد؛ سقوط در سایه نوسانات ارز، قیمت‌گذاری‌های بی‌ثبات و عدم شفافیت در زنجیره عرضه
مقدمه
بازار فولاد ایران، همواره یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بوده است که به دلایل متعددی از جمله نوسانات نرخ ارز، سیاست‌های نامتناسب قیمت‌گذاری و همچنین تأثیرگذاری عوامل روان‌شناختی، رفتاری پیچیده و پرفرازونشیب دارد. این بازار، به‌ویژه در سال‌های اخیر، شاهد چالش‌های متعددی بوده که تأثیرات منفی آن بر مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و حتی سرمایه‌گذاران این حوزه غیرقابل‌انکار است. در روزهای اخیر و با توجه به تغییرات قابل‌توجه در بازارهای ارز و طلا، روندهای متفاوتی در قیمت‌گذاری فولاد، به‌ویژه میلگرد و سایر محصولات فولادی مشاهده شده است. در ادامه، به تحلیل و بررسی این چالش‌ها، عوامل تأثیرگذار و راه‌حل‌های احتمالی برای بهبود وضعیت بازار پرداخته خواهد شد.
تأثیر نوسانات ارز بر رفتار بازار فولاد
بازار فولاد ایران به دلیل وابستگی زیاد به نوسانات ارزی، رفتاری بسیار پویا و غیرقابل‌پیش‌بینی دارد. هرگونه کاهش یا افزایش نرخ ارز، به‌سرعت به تغییرات قیمت در محصولات فولادی منجر می‌شود. به‌عنوان مثال، در هفته گذشته و با کاهش نرخ ارز و طلا، بخشی از فعالان افزایشی بازار فولاد محتاط‌تر شده و قیمت‌ها کمی تعدیل شدند. بااین‌حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که میلگرد تولیدشده در کارخانه‌های مختلف، همچنان با اختلافات قیمتی فاحشی روبه‌روست. به‌عنوان نمونه، میلگرد راد همدان در کانال ۳۰ هزار تومان قرار دارد، درحالی‌که میلگردهای تولیدی کارخانه‌هایی نظیر ظفربناب و قائم، در بازه ۲۸ هزار تومان معامله می‌شوند.
شکاف قیمت‌ها؛ بحرانی در ساختار بازار فولاد
یکی از معضلات بزرگ بازار فولاد، اختلافات قیمتی زیاد میان محصولات مشابه است. این اختلاف که گاهی به ۳۲ هزار تومان در هر تن نیز می‌رسد، ناشی از ضعف در سیاست‌های قیمت‌گذاری و عدم شفافیت در زنجیره تولید و توزیع است. این شکاف قیمتی نه‌تنها موجب سردرگمی خریداران شده، بلکه چالش‌های جدی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است. براساس گزارش بورس کالا، ۸۲ درصد از حجم شمش بلوم خریداری‌شده در ۸ ماه نخست سال به دلیل قیمت‌گذاری نادرست، موفق به جذب تقاضا نشده است. علاوه بر این، بخشی از شمش‌ها به‌واسطه کارت‌های بازرگانی یک‌بارمصرف به کشورهای دیگر صادر شده است که این امر موجب کاهش موجودی داخلی و افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی شده است.
رفتار خریداران؛ انتظار یا سردرگمی؟
یکی از ویژگی‌های بارز بازار این روزهای فولاد، رفتار متناقض خریداران است. درحالی‌که بخشی از خریداران به دلیل کاهش تقاضا در برخی مبادی، در حالت انتظار قرار دارند، بخش دیگری به‌دنبال خریدهای شتاب‌زده هستند. این رفتار، بازاری آشفته و بی‌ثبات ایجاد کرده است که ناشی از ترکیبی از عوامل روان‌شناختی، نوسانات ارزی و سیاست‌های نامتناسب قیمت‌گذاری است. بازارسازان نیز با اعمال اصلاحات محدود در سیاست‌های خود تلاش کرده‌اند نظم بیشتری به بازار بدهند، اما موفقیت این اقدامات، به دلیل نبود همکاری میان فعالان بازار و عدم شفافیت کافی، محدود بوده است.
چالش‌های قیمت‌گذاری میلگرد؛ بحرانی ساختاری
یکی از مشکلات اصلی بازار فولاد، عدم هماهنگی در قیمت‌گذاری محصولات است. به‌عنوان مثال، اختلاف بیش از ۲ هزار تومان در هر تن میلگرد که از یک نوع شمش تولید شده‌اند، سؤالات بسیاری را مطرح کرده است. این اختلاف قیمتی می‌تواند به عواملی نظیر تفاوت در سیاست‌های کارخانه‌ها، کیفیت محصول یا تاکتیک‌های رقابتی بازگردد. بااین‌حال، تأثیر اصلی این چالش‌ها بر اعتماد خریداران و سرمایه‌گذاران است که در نهایت موجب کاهش شفافیت و افزایش بی‌ثباتی در بازار می‌شود.
نقش صادرات غیرشفاف در بی‌تعادلی بازار داخلی
یکی دیگر از دلایل آشفته‌بازار فعلی فولاد، صادرات غیرشفاف شمش و میلگرد به کشورهای دیگر است. این صادرات که اغلب از طریق کارت‌های بازرگانی یک‌بارمصرف انجام می‌شود، باعث کاهش موجودی محصولات در بازار داخلی شده و به افزایش قیمت‌ها دامن زده است. این امر، علاوه بر آسیب به مصرف‌کنندگان داخلی، موجب ایجاد فشار مضاعف بر تولیدکنندگان نیز شده است.
اصلاحات ضروری برای بازگرداندن تعادل به بازار فولاد
برای کاهش تنش‌ها و ایجاد تعادل در بازار فولاد، اقداماتی نظیر شفاف‌سازی در فرآیند عرضه و تقاضا، اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری و نظارت جدی بر صادرات غیرشفاف ضروری است. این اصلاحات، علاوه بر افزایش اعتماد خریداران و سرمایه‌گذاران، به تقویت رقابت سالم در بازار و بهبود وضعیت تولیدکنندگان کمک خواهد کرد.
تأکید بر مسئولیت فعالان بازار فولاد
نقش فعالان بازار فولاد در شرایط فعلی بسیار حیاتی است. تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و خریداران باید با درک صحیح از وضعیت بازار و همکاری مشترک، به‌جای رقابت ناسالم، به‌سمت ایجاد بازاری پایدارتر حرکت کنند. این همکاری می‌تواند از طریق ارائه قیمت‌های منصفانه، افزایش شفافیت در معاملات و جلوگیری از ایجاد موانع مصنوعی در بازار محقق شود.
اقدامات دولت و نهادهای نظارتی
دولت و نهادهای نظارتی نیز باید با نظارت دقیق‌تر بر فرآیندهای تولید، توزیع و صادرات، از وقوع تخلفات جلوگیری کنند. علاوه بر این، ایجاد سامانه‌های شفاف و قابل‌اعتماد برای رصد معاملات و قیمت‌ها، می‌تواند به کاهش نوسانات و بهبود وضعیت بازار کمک کند.
نتیجه‌گیری
بازار فولاد ایران، به‌ویژه در شرایط اقتصادی فعلی، نیازمند تغییرات اساسی و اصلاحات گسترده است. نوسانات نرخ ارز، سیاست‌های نامتوازن قیمت‌گذاری و صادرات غیرشفاف، ازجمله عواملی هستند که موجب بی‌ثباتی در بازار شده‌اند. بااین‌حال، از طریق همکاری فعالان بازار، اصلاح سیاست‌ها و افزایش شفافیت، می‌توان به بازاری پایدارتر و منظم‌تر دست یافت. تنها در این صورت است که بازار فولاد می‌تواند به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نقشی مؤثر و سازنده ایفا کند.
