سقوط یک میلیارد دلاری صادرات فولاد ایران در 1403: چالش‌ها و تهدیدات جدی برای صنعت فولاد کشور
مقدمه
صادرات فولاد یکی از ارکان مهم درآمدهای غیرنفتی کشور ایران است. در سال ۱۴۰۳، با وجود اینکه حجم کل صادرات فولاد کشور ثابت مانده بود، شاهد یک کاهش چشمگیر در ارزش دلاری این صادرات بودیم. این کاهش که معادل یک میلیارد دلار است، نگرانی‌های زیادی در مورد وضعیت اقتصادی و تجاری کشور ایجاد کرده است. آنچه که این افت را تشدید کرده، به تغییرات عمده در ترکیب محصولات صادراتی، کاهش قیمت‌های جهانی و همچنین شیوه‌های صادراتی مربوط می‌شود. در این گزارش، به تحلیل دلایل کاهش ارزش صادرات فولاد ایران، مشکلات موجود در بازارهای جهانی و تاثیرات این وضعیت بر صنعت فولاد کشور پرداخته می‌شود.
در سال ۱۴۰۳، صادرات زنجیره فولاد کشور با کاهش ارزش دلاری مواجه شد که به‌رغم ثابت بودن حجم کلی صادرات، نشان از بحران‌های مهم در این صنعت دارد. بر اساس گزارش‌های انجمن تولیدکنندگان فولاد و آهن آلات ایران، ارزش صادرات فولاد کشور نسبت به سال گذشته کاهش ۱۳ درصدی داشته و به حدود ۶.۵۷۵ میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که حجم صادرات این محصولات تنها ۰.۰۲ درصد رشد داشته است.
1. کاهش شدید صادرات اسلب و شمش
دو محصول اصلی صادراتی ایران، یعنی اسلب و بیلت و بلوم، بیشترین کاهش حجمی صادرات را در سال ۱۴۰۳ تجربه کردند. صادرات اسلب با کاهشی چشمگیر ۳۲ درصد و صادرات بیلت و بلوم با افت ۱۸ درصدی روبه‌رو شد. این کاهش قابل توجه، به طور مستقیم بر کاهش درآمد ارزی کشور تاثیر گذاشته و پیامدهای منفی زیادی برای صنعت فولاد ایران به همراه داشته است.
2. رشد صادرات مقاطع طویل با سوالات جدی
در مقابل، صادرات مقاطع طویل فولادی در سال ۱۴۰۳ با رشد ۱۴ درصدی روبه‌رو شد. هرچند این رشد ممکن است به نظر مثبت بیاید، اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این صادرات از طریق کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای انجام شده است. این امر نه تنها می‌تواند باعث کاهش شفافیت اقتصادی کشور شود، بلکه ریسک‌های مالیاتی و گمرکی را نیز به همراه دارد که برای اقتصاد ایران چالش‌برانگیز خواهد بود.
3. صادرات مواد اولیه، چرا افزایش یافت؟
علیرغم وضع عوارض بر صادرات مواد اولیه، همچنان شاهد افزایش صادرات کنسانتره و گندله سنگ آهن بودیم. این دو محصول به‌طور جمعی ۶۰ درصد از صادرات وزنی زنجیره فولاد ایران را تشکیل داده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد که علیرغم مشکلات موجود، صادرات مواد خام همچنان برای فولادسازان جذاب است و سود حاصل از آن‌ها انگیزه زیادی برای ادامه این روند ایجاد کرده است.
4. رشد صادرات آهن اسفنجی و بریکت: نوسان فصلی
صادرات آهن اسفنجی و بریکت در سال ۱۴۰۳ رشد ۱۲ درصدی داشت، اما این روند بیشتر در نیمه نخست سال مشهود بود. در نیمه دوم سال، صادرات این محصولات با کاهش روبه‌رو شد که دلایل مختلفی مانند محدودیت‌های گازی، کاهش تقاضا و نبود زیرساخت‌های مناسب برای صادرات این محصولات به کشورهای مقصد را می‌توان به عنوان عوامل این نوسان‌ها عنوان کرد.
5. تحلیل شرایط اقتصادی و پیامدهای آن
این کاهش شدید در ارزش صادرات فولاد ایران در حالی رخ داده که کشور به شدت نیاز به افزایش درآمدهای غیرنفتی دارد. وضعیت اقتصادی و ارزی کشور به گونه‌ای است که عدم توجه به وضعیت صادرات فولاد، می‌تواند به تشدید مشکلات اقتصادی منجر شود. کاهش صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا و افزایش سهم مواد خام از سبد صادرات، نگران‌کننده است چرا که به معنای کاهش کیفیت صادرات ایران به بازارهای جهانی است.
نتیجه‌گیری
کاهش یک میلیارد دلاری صادرات فولاد ایران در سال ۱۴۰۳، هشدار جدی برای سیاست‌گذاران اقتصادی و تجاری کشور است. این روند، که به دلیل کاهش قیمت‌های جهانی، تغییرات ترکیب سبد صادراتی و استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای اتفاق افتاده، می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر درآمدهای ارزی و وضعیت اقتصادی کشور داشته باشد. سیاست‌گذاران باید به سرعت تدابیر لازم را برای بهبود وضعیت صادرات فولاد اتخاذ کنند و از رشد صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا حمایت کنند. عدم توجه به این مسائل، نه تنها صنعت فولاد بلکه اقتصاد کل کشور را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
